Michał Surówka
adwokat
SURÓWKA Kancelaria Adwokacka
Prawa pokrzywdzonego – jakie prawa ma ofiara przestępstwa w procesie karnym?
CO ZROBIĆ? JAK SIĘ ZACHOWAĆ W OBLICZU PRZESTĘPSTWA?
Warto podkreślić, że niniejszy artykuł ma charakter ogólny. W celu uzyskania indywidualnej konsultacji należy kontaktować się bezpośrednio z adwokatem Michałem Surówką pod numerem telefonu 883-921-775 lub też za pośrednictwem adresu mailowego: adwokat.m.surowka@kancelariasurowka.pl. Kancelaria ma swoją siedzibę w Krakowie, lecz świadczy usługi na terenie całego kraju.
Jak się zachować w obliczu przestępstwa? Niestety prawa Pokrzywdzonego w Polsce w dalszym ciągu pozostają dla wielu osób zagadką. Często nie wiedzą one, jaki model działania obrać w momencie, gdy podejrzewają, że w stosunku do nich zostało popełnione przestępstwo. Duży stres, nierzadko również trauma związana z taką sytuacją, a także nieznajomość praw ofiary przestępstwa w naszym kraju, zdecydowanie nie ułatwiają podjęcia optymalnych decyzji. Może to skutkować popełnieniem kosztownych błędów i nieskutecznymi próbami osiągnięcia satysfakcjonującego finału całej sprawy.
W niniejszym artykule wyjaśniamy między innymi: kogo definiuje się jako ofiarę przestępstwa, jakie kroki powinna ona podjąć, a także jakie są prawa Pokrzywdzonego w procesie karnym.
Kim jest ofiara przestępstwa? Jakie działania powinien podjąć Pokrzywdzony przestępstwem?
Jakie prawa ma osoba pokrzywdzona przestępstwem? Aby móc zrozumieć tę kwestię, należy zacząć od podstaw. Dobór odpowiedniej sekwencji działań Pokrzywdzonego, czyli osoby, której dobro prawne (np. zdrowie w przypadku pobicia lub spowodowania uszczerbku na zdrowiu, własność w przypadku kradzieży czy rozboju, mienie, w przypadku nadużycia zaufania spółki – art. 296 k.k., interesy finansowe w przypadku przedstawienia fałszywych dokumentów w przetargu, którego jesteśmy uczestnikiem, uchylania się od płacenia alimentów czy w przypadku zwykłego oszustwa itd.) zostało bądź to bezpośrednio naruszone, bądź tylko zagrożone przez zachowanie ewentualnego sprawcy przestępstwa, powinien zależeć od rodzaju i charakteru przestępstwa, którego ofiarą padł.
Oczywistym jest, że jeżeli padliśmy ofiarą np. rozboju (kradzieży przy użyciu siły), czyli zdarzenia nagłego, dynamicznego, gdzie często nie mamy żadnych informacji na temat sprawców, to kluczowe jest zwykle natychmiastowe powiadomienie Policji. Może ona od razu wdrożyć np. poszukiwania samochodu określonej marki, którym poruszali się sprawcy, zabezpieczyć monitoring z pobliskiego sklepu, bankomatu czy zabezpieczyć ślady na miejscu zdarzenia.
Jeżeli natomiast padliśmy ofiarą np. przestępstwa oszustwa, czy przestępstwa długotrwałego znęcania psychicznego lub fizycznego, czy też molestowania seksualnego, a zatem takiego przestępstwa, które najczęściej składa się z wielu, rozciągniętych w czasie czynności, niewymagających natychmiastowego przerwania, czy zabezpieczenia dowodów, należy rozważyć powiadomienie organów ścigania w formie odpowiednio wcześniej przygotowanego pisemnego zawiadomienia o przestępstwie. Jako adwokat Kraków zajmuję się sporządzaniem takich zawiadomień dla swoich Klientów, w oparciu o dogłębną analizę ich sytuacji.
Jak napisać i kiedy złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa?
Aktualnie większość jednostek prokuratury, zwłaszcza w dużych miastach, również na terenie Krakowa, jest obciążona sprawami w stopniu nieproporcjonalnym do ilości zatrudnionych prokuratorów. Wielu prokuratorów zmuszonych jest prowadzić lub nadzorować jednocześnie nawet 150 postępowań, co powoduje, że czynności są podejmowane ze znacznym opóźnieniem, a akty oskarżenia kierowane są niejednokrotnie po upływie roku od zgłoszenia możliwości popełnienia przestępstwa. W takim stanie rzeczy, osoba Pokrzywdzona przestępstwem powinna zadbać o to, aby zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa było jak najwyższej jakości, tj. aby zawierało rzetelny i – w miarę możliwości – pełny opis przestępstwa, wnioski dowodowe o przesłuchanie konkretnych świadków, przeprowadzenie oględzin, okazanie wizerunków potencjalnych sprawców, zwrócenie się do poszczególnych organów i spółek np. o udostępnienie dokumentów, czy wskazanie właściciela danego numeru telefonu, dostarczenie bilingów, a wszelkie dokumenty związane ze sprawą powinny być odpowiednio opisane i załączone do zawiadomienia ze wskazaniem, na jaką okoliczność zostają powołane. Pożądana jest także odpowiednia argumentacja prawna – im trafniej dobrana tym potencjalnie skuteczniejsza.
Decyduje o tym czysta praktyka i konieczność racjonalnego podejścia do rzeczy, ponieważ organy ścigania podejmą sprawne działania najchętniej wtedy, kiedy przygotujemy im ku temu odpowiedni grunt. Z własnej praktyki wiem, że prokuratorzy, ale także i policjanci działają w sprawie szybciej i sprawniej, kiedy nie wiąże się ona dla nich z katorgą mozolnego dochodzenia do wszystkich kwestii od początku, w szczególności w zetknięciu z – często niedoświadczoną w sprawach karnych – osobą pokrzywdzoną oraz sprytnym domniemanym sprawcą przestępstwa.
W tym zakresie widzę pole do działania dla adwokata dobrze znającego prawa Pokrzywdzonego w procesie karnym. Warto z nim skonsultować sprawę jeszcze na etapie przed złożeniem zawiadomienia o przestępstwie. Niejednokrotnie, np. w sprawach stalkingu, znęcania, molestowania seksualnego czy wymuszeń rozbójniczych itp. należy wcześniej przemyśleć sposób udowodnienia zachowań sprawcy tak, aby nie doprowadzić do sytuacji dowodowej, znanej jako słowo przeciwko słowu. Brak uprzedniego przygotowania materiału dowodowego i odpowiedniego podania go organom ścigania w zawiadomieniu może zakończyć się odmową wszczęcia postępowania albo umorzeniem postępowania już wszczętego. W przypadku powierzenia sprawy adwokatowi powinien on, w ścisłej konsultacji z osobą Pokrzywdzoną, przygotować wyczerpujące, kompletne zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa i – w zależności od rodzaju sprawy – wnioskować o przesłuchanie osoby Pokrzywdzonej w charakterze świadka. Ofiara przestępstwa powinna zdawać sobie sprawę z tego, że adwokat może złożyć zawiadomienie w imieniu swojego Klienta i nie jest konieczne działanie w tym zakresie samej osoby Pokrzywdzonej.
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Kiedy złożyć zażalenie na bezczynność organów ścigania bądź umorzenie lub odmowę wszczęcia postępowania?
Omawiając prawa Pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, należy zwrócić uwagę na pewną kwestię. Adwokat osoby pokrzywdzonej lub ona sama, powinni być, w terminie 6 tygodni od dnia złożenia zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, powiadomieni o wszczęciu lub o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, aczkolwiek jest to termin tylko instrukcyjny i często bywa przez organy ścigania zupełnie ignorowany.
Aby prawa ofiary przestępstwa były należycie przestrzegane, niezbędne są czuwanie nad przebiegiem postępowania i świadomość, że osobie Pokrzywdzonej przysługuje zażalenie na bezczynność organów ścigania, a także zażalenie na ewentualną odmowę wszczęcia postępowania lub umorzenie postępowania. W zażaleniu najczęściej należy wypunktować kwestie oraz czynności, które organy ścigania pominęły i przekonać sąd, że sprawa powinna wrócić do prokuratury w celu dalszego jej drążenia. Powinno ono być złożone w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia, ale w razie upłynięcia tego terminu możliwe jest działanie w celu przywrócenia możliwości składania zażalenia.
W kontekście rozważań na temat tego, jak kształtują się prawa Pokrzywdzonego, musimy ponownie wskazać wagę odpowiednio sporządzonego pisma przez prawnika. Im lepszej jakości jest zażalenie, im większa wiedza i kreatywność adwokata, tym większa szansa na przekonanie sądu do słuszności argumentów Pokrzywdzonego i doprowadzenie do uchylenia niekorzystnego dla niego postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania czy umorzeniu postępowania.
Kim jest oskarżyciel posiłkowy? Jakie uprawnienia ma oskarżyciel posiłkowy?
Kolejną kwestią, jaką trzeba poruszyć, omawiając prawa Pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, jest instytucja oskarżyciela posiłkowego. W przypadku złożenia przez prokuratora aktu oskarżenia przeciwko domniemanemu sprawcy przestępstwa osoba, która do tej pory była w postępowaniu tylko osobą Pokrzywdzoną, może stać się tzw. oskarżycielem posiłkowym.
Oskarżyciel posiłkowy działa w procesie karnym, czy to osobiście, czy przez swojego adwokata, można rzec, u boku prokuratora. Jego rolą jest wspieranie oskarżenia, czuwanie nad zabezpieczeniem swoich interesów i doprowadzenie do skazania sprawcy przestępstwa oraz – ewentualnie – uzyskania od niego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub odszkodowania. Jakie prawa ma osoba pokrzywdzona występująca w charakterze oskarżyciela posiłkowego? Ważnym uprawnieniem, którym dysponuje oskarżyciel posiłkowy, jest to, że może on także złożyć apelację od wyroku korzystnego dla oskarżonego w jakimkolwiek zakresie, a zatem ma możliwość kontrolowania prawidłowości działań sądu na przestrzeni całego procesu. Dlatego zazwyczaj nie warto z podjęcia roli oskarżyciela posiłkowego rezygnować, ponieważ nie decydując się na objęcie tej funkcji, samodzielnie pozbawiamy się wpływu na losy postępowania.
Kiedy złożyć oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego?
Jak skorzystać z prawa Pokrzywdzonego w procesie karnym do stania się oskarżycielem posiłkowym? Warunkiem skorzystania z uprawnień oskarżyciela posiłkowego jest złożenie odpowiedniego oświadczenia, najlepiej pisemnego. Powinno to nastąpić najwcześniej po otrzymaniu, przez osobę Pokrzywdzoną lub jej adwokata, zawiadomienia o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu (należy ustalić w sądzie sygnaturę akt sprawy sądowej i oznaczyć ją w treści pisma), a najpóźniej na początku rozprawy sądowej, po sprawdzeniu obecności przez Sąd.
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Czy warto bać się zawiadamiania o przestępstwie? Jakie prawa ma osoba pokrzywdzona w procesie karnym?
Zastanawiając się nad zgłoszeniem przestępstwa, należy zawsze pamiętać o tym, że w obecnej procedurze karnej występuje szereg mechanizmów ochronnych dla osób pokrzywdzonych przestępstwem. Jakie prawa ofiar przestępstwa warto w tym miejscu wyszczególnić?
W protokołach, do których mają dostęp podejrzani, oskarżeni oraz ich adwokaci nie są podawane adresy zamieszkania ani adresy miejsca pracy osób pokrzywdzonych, oskarżycieli posiłkowych i świadków, tak, aby uniemożliwić próby zastraszania, czy innego wywierania na nich wpływu. To samo dotyczy wszystkich innych pism znajdujących się w aktach sprawy.
Ponadto sąd ma możliwość usunięcia z sali rozpraw oskarżonego na czas, gdy ofiara przestępstwa lub jakikolwiek inny świadek jest przesłuchiwany, po to, by oszczędzić im dodatkowego stresu oraz umożliwić pełną i swobodną wypowiedź. Możliwe jest również przesłuchanie Pokrzywdzonego na odległość. Poza tym, już na początku postępowania, prokurator może zastosować wobec domniemanego sprawcy przestępstwa zakaz zbliżania się do Pokrzywdzonego i innych osób oraz zakaz kontaktowania się z nimi w jakiejkolwiek formie.
W sprawach najpoważniejszych, kiedy zagrożenie dla zdrowia lub życia Pokrzywdzonego lub świadka jest naprawdę znaczne, adwokat osoby pokrzywdzonej powinien postarać się o uzyskanie dla swojego Klienta ochrony na czas określonej czynności (np. dojazdu na rozprawę, udziału w niej i powrotu), a nawet stałej ochrony osobistej ze strony Policji zgodnie z ustawą o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka.
SURÓWKA Kancelaria Adwokacka oferuje fachową pomoc osobom pokrzywdzonym różnego rodzaju przestępstwami. Nasze praktyczne umiejętności i doskonała znajomość obszaru, jakim są prawa pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, pozwalają na: dokładne rozpoznanie sytuacji Klienta, przygotowanie wysokiej jakości pism prawniczych, takich jak zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa czy zażalenia na odmowę wszczęcia lub umorzenie postępowania, oraz profesjonalną obsługę prawną na wszystkich etapach procesu.
Warto podkreślić, że fachowe usługi z zakresu prawa karnego w Krakowie, to nie jedyny obszar naszej specjalizacji. Jako SURÓWKA Kancelaria Adwokacka specjalizujemy się również w takich obszarach jak:
Zapraszamy do kontaktu.
Przeczytaj również:
Potrzebujesz pomocy prawnej?
W celu uzyskania szczegółowych informacji, adekwatnych do realiów konkretnej sprawy, która dzieje się w dowolnym miejscu kraju, a zwłaszcza na terenie województwa małopolskiego, ze szczególnym uwzględnieniem Krakowa, a także województw śląskiego, świętokrzyskiego lub podkarpackiego, warto zajrzeć do zakładki kontakt.